قدس آنلاین/ نازلی مروت: فعالیت سه گانه تبلیغ دینی در دنیای اسلام یکی از موضوعاتی است که پیش روی مبلغان دینی و سازمان‌ها و نهادهای مربوطه نهاده شده است. اسلام سکولار ترکیه‌ای، سلفی‌های سعودی و جمهوری اسلامی در سه جبهه متفاوت به تبلیغ برداشت خود از دین می‌پردازند. خروجی فعالیت‌های فرهنگی – مذهبی دو جریان غیر ایرانی از موفقیت نسبی آنها در حوزه تبلیغ دین پرده برمی‌دارد. اما ایران در این فضا چه جایگاهی دارد؟
حجت‌الاسلام دکتر یحیی جهانگیری سهروردی؛ مدیر کل دفتر همکاری‌های بین‌الملل دانشگاه مذاهب اسلامی، مدرس حوزه علمیه انگلیسی زبانان تهران و مبلغ بین‌المللی در گفت‌وگو با قدس آنلاین از جایگاه ایران در سپهر تبلیغ دینی جهان اسلام می‌گوید.
تبلیغ فرامرزی دین در دنیای امروز هنوزهم یک موضوع ایدئولوژیک است یا تغییر ماهیت داده است؟
تبلیغ دین در دنیای امروز فراتر از یک بحث مذهبی بوده و بیشتر یک موضوع ژئوپلوتیک است. یعنی در امنیت بین‌المللی و سیاسی هم به آن پرداخته می‌شود. بنابراین تبلیغات جهانی دین، دیگر تنها یک بحث دینی و ایدئولوژی نیست که بگوییم وظیفه دینی ماست چراکه تغییر بارومندی پیروان ادیان در دنیای کنونی باعث تغییر گرایشهای ژئوپلوتیک آنها شده است. به همین دلیل پیروان اسلام در هرجای دنیا که به ایران اسلامی‌علاقه مند باشد دیدگاه‌های ما را نیز پیگیری می‌کند.
در سفر تبلیغی اخیری که به قرقیزستان داشتم روزی که اتاق را تحویل دادم، دو نفرمبلغ سعودی در همان اتاق ساکن شدند تا در دانشگاه فعالیت خود را شروع کنند. ما باید بر اساس آموزه‌های دینی و اسناد بالادستی باید تبلیغ، تبیین و توزیع دین در فرامرز برنامه مشخصی داشته باشیم. طبق قانون سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی موظف به سامان دهی تبلیغ فرامرزی دین است؛ اما اینکه این سازمان تا چه اندازه به وظایف خود عمل کرده، نیازهای برون مرزی از عهده این سازمان برمی‌آید یا خیر و ورود نهادهای دیگر در این عرصه مفید بوده یا موازی کاری؟ باید مورد بررسی قرار گیرد.
جمهوری اسلامی‌ایران در مقایسه با کشورهایی مانند عربستان سعودی و ترکیه در چه جایگاهی ایستاده است؟
ما با سه ورژن و گونه تبلیغ اسلام مواجهیم؛ سلفی‌گری با حمایت دلارهای سعودی و اسلام سکولار که ترکیه آن را تبلیغ می‌کند و سومین گونه با اندیشه‌های جمهوری اسلامی‌همراه است. هر یک از این مدلها باید آسیب شناسی شود. گاه ما مدل تبلیغی را که در جمهوری اسلامی قابل پیاده شدن است، برای بیرون مرزها نسخه پیچی می‌کنیم. این یعنی ما در تبلیغ فرامرزی دین نقشه خوب و راهبرد مشخصی نداریم. باید ببینیم عربستان در دیگر کشورها چه کارهایی انجام می‌دهد؟
ترکیه در کشوری مانند قرقیزستان دانشگاه و مسجد تأسیس کرده است و جالب است که نام دانشگاه را «ماناس» نهاده است. ماناس چهره معنوی و تاریخی قرقیزهاست، این از هوشمندی ترک‌هاست که با فرهنگ مخاطب همراه شده است. درکنار دانشگاه مسجد، مجتمع مسکونی و تجاری و مرکز آموزش زبان ترکی استانبولی احداث کرده خلاصه آنکه در کشوری مانند قرقیزستان پرچم ترکیه بالاست! به قدری تبلیغ ترکها قوی بوده که امروز در بیشکک بیشتر مردم ترکی استانبولی می‌دانند زیرا تبلیغ را از مدرسه آغاز کرده اند امروز حدود بیست مدرسه ترکیه‌ای(دولتی و گولن) تنها در قرقیزستان فعالیت می‌کنند. در کنار این فعالیت‌های فرهنگی باید به زیرساخت‌های اقتصادی و سودآوری این فعالیت‌ها نیز توجه کرد. ما با وجود مشترکات فرهنگی با کشورهای آسیای میانه حتی یک پرواز به بیشکک نداریم در حالی که روزانه سه الی چهار پرواز از ترکیه به قرقیزستان سفر می‌کند که نشان از حجم بالای مراودات فرهنگی و اقتصادی این دو کشوراست. وجود بیش از صد رستوران ترکیه ای در بیشکک همزمان فرهنگ و اقتصاد این کشور را توسعه می‌دهد؛ واقعاً «ترکیه و ما ادارک ترکیه؟!» علاوه بر آسیا در کشورهای آفریقایی نیز مسجد، مجتمع مسکونی و تجاری ساخته و به فعالیت فرهنگی و اقتصادی مشغول است.
زیرساخت‌های اقتصادی چه نقشی در معادلات فرهنگی بین‌المللی ایفا می‌کند؟
اجازه بدهید بازهم دولت ترکیه را مثال بزنم. دولت ترکیه چه در تبلیغات دینی و چه فرهنگی مانند تولید بالای سریال‌های تلویزیونی به اقتصاد توجه دارد. ترکیه برای فرامرز، یک پک(بسته) جامع دارد که فرهنگ، اقتصاد، سیاست، دین و همه ابعاد زندگی همپوشانی دارند ولی متأسفانه ورود ما به کشورهای دیگر یک زوایه ای بوده و سعی کردیم فقط فرهنگی عمل کنیم. ما از ظرفیت‌های فرهنگی و اقتصادی برای تبلیغ دین استفاده نکرده‌ایم و حتی بهره اقتصادی هم نبرده‌ایم. ما در کشوری مثل قرقیزستان هزار ایرانی داریم که اکثر آنها دیگر خود را متعلق به ایران نمی‌دانند. این نگرانی وجود دارد که نسل سوم و چهارم ایرانی‌های مقیم خارج حتی نمی‌توانند فارسی صحبت کنند. باید مدارس ایرانی‌ها در خارج مرزها تقویت شود، کتب درسی با رویکرد بین‌الملل برای فارسی زبانان نوشته شود و از معلمانی که نگرش جهانی دارند استفاده شود. این مدارس یکی از نقاط قوتی است که زمینه ساز تبلیغ دینی در فرامرز است. اما متأسفانه حتی ایرانی‌ها به مدارس ایرانی اقبال چندانی نشان نمی‌دهند.
چرا؟
چون سیستم تبلیغ فرهنگی ما «فرهنگ صدقه ای»است. برخی مؤسسات تبلیغی در خارج کشور هم پول می‌دهد و هم خوراک فرهنگی-دینی ارایه می‌کند این سیستم با اقبال مردم مواجه نخواهد شد. به فرموده رهبر معظم انقلاب این سبک بچه پولدارهای بی مخ است!
وظیفه مبلغان فرامرزی دینی و نهادهای تبلیغ دین در خارج کشور برای رفع چالش‌ها و آسیبهای موجود چیست؟
متأسفانه ما تبلیغ دین را به حسینیه‌ها و مراکز اسلامی محدود کردیم، این کافی نیست. سؤال این است که برای دانشگاه‌ها و ایجاد کرسی‌های شیعه شناسی، برای مخاطب مسیحی و در تألیف کتب دینی تبلیغی به زبان مخاطب چه کرده‌ایم؟
در چهل سالگی انقلاب و آغاز دهه پنجم جمهوری اسلامی باید زمینه معرفی صحیح آموزه‌های دینی و انقلابی را فراهم کنیم. درحالی که برخی فکر می‌کنند همان کتابی که در حوزه علمیه قم تدریس می‌شود باید در دیگر کشورها هم تبلیغ شود. درحالی که برخی مطالب بدون تفسیر ضد تبلیغ است. مثلا بیان این حدیث پیامبر(ص) که «اهل بهشت سیاه نیستند» در آفریقا ضد تبلیغ است. اگر می‌خواهیم اسلام را معرفی کنیم از عدالت، انسان دوستی و همزیستی مسالمت‌آمیز با همسایه بگوییم. برای تبلیغ دین در فرامرز باید مخاطب شناسی کنیم، نیازها را بشناسیم، فرهنگ مخاطب را آنالیز کنیم و مطابق با آن به بیان آموزه‌های دینی بپردازیم. باید چتر اسلام و انقلاب را گسترده تر کنیم تا اولاً ایرانی‌های مقیم خارج کشور را جذب کنیم و ثانیاً دیکر ملیت‌ها را برسفره فرهنگ ایرانی – اسلامی میهمان کنیم.
نظر شما